Zmiany w ustawie o pomocy społecznej. Domy pomocy społecznej mogą tworzyć mieszkania treningowe i wspomagane. Wchodzą usługi sąsiedzkie.

       Od 1 listopada weszły w życie zmiany w ustawie o pomocy społecznej; wprowadzamy usługi sąsiedzkie, możliwość prowadzenia przez DPS-y usług krótkoterminowych, zamieniamy także mieszkania chronione na mieszkania treningowe i wspomagane - powiedział PAP wiceminister rodziny Stanisław Szwed.

Wiceminister rodziny i polityki społecznej zaznaczył, że celem zmian jest maksymalne wsparcie osób w miejscu zamieszkania. "Wszystko jest przygotowane i przyjęte zgodnie ze strategią rozwoju usług społecznych, czyli z procesem deinstytucjonalizacji" - podkreślił Szwed. Dodał, że wszystkie działania w tym obszarze leżą w gestii samorządów, ale rząd wspomaga je finansowo.

Mieszkania treningowe zamiast mieszkań chronionych

Nowelizacja ustawy o pomocy społecznej, która weszła w życie od 1 listopada, zastępuje mieszkania chronione mieszkaniami treningowymi i wspomaganymi. Jak wyjaśnił wiceminister, będą one oferowały wsparcie dla osoby pełnoletniej, która ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność, chorobę, potrzebuje wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. "Na początku te osoby otrzymują wsparcie osób, które się tymi mieszkaniami i osobami będą zajmowały" - wytłumaczył Szwed. Dodał, że te działania mają na celu usamodzielnienie tych osób, by w późniejszym czasie mogły mieszkać i funkcjonować samodzielnie.

W mieszkaniu treningowym będą świadczone usługi bytowe, praca oraz nauka lub utrwalania niezależności, sprawności w zakresie samoobsługi, pełnienia ról społecznych w integracji ze społecznością lokalną, w celu umożliwienia prowadzenia niezależnego życia.

W mieszkaniu wspomaganym świadczone będą usługi bytowe, praca socjalna oraz pomoc w wykonywaniu czynności niezbędnych w codziennym funkcjonowaniu i realizacji kontaktów społecznych, w celu utrzymania lub rozwijania niezależności osoby na poziomie jej psychofizycznych możliwości.

Wiceszef MRiPS przypomniał, że od listopada Domy Pomocy Społecznej będą świadczyć usługi krótkoterminowe. "Zgodnie z procesem deinstytucjonalizacji chcemy dać możliwość wsparcia osobom, które tego potrzebują, by nie odsyłać ich na cały okres swojego życia do Domów Opieki Społecznej" - powiedział Szwed.

Zgodnie z nowymi przepisami mozliwe będzie  prowadzenie mieszkań treningowych i wspomaganych przez domy pomocy społecznej (DPS), przy czym wskazane jest, aby powstawały one w innym budynku niż ten, w którym przebywają pensjonariusze placówki. Tak wynika z przygotowanej przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) informacji na temat zmian w przepisach, jakie od 1 listopada br. wprowadziła ustawa z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. poz. 1693). Jedna z nich zakłada zastąpienie mieszkań chronionych przez mieszkania treningowe i wspomagane przy jednoczesnym zmodyfikowaniu formuły ich funkcjonowania. Co do zasady stanowią one formę wsparcia głównie dla osób niepełnosprawnych czy usamodzielniających się po opuszczeniu placówki, np. domu dziecka czy DPS. Przy czym mieszkanie treningowe ma przygotowywać do prowadzenia niezależnego życia, a w mieszkaniu wspomaganym przebywające w nim osoby mają uzyskiwać pomoc specjalistów w codziennym funkcjonowaniu. Jak wyjaśnia MRiPS, zgodnie z art. 53 ust. 3 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 901 ze zm.) mieszkania treningowe i wspomagane mogą być prowadzone przez jednostki organizacyjne pomocy społecznej oraz podmioty wymienione w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 571), m.in. organizacje pozarządowe, organizacje kościelne i spółdzielnie socjalne, jeśli prowadzą działalność w zakresie pomocy społecznej, pieczy zastępczej lub integracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem. To oznacza, że możliwe jest prowadzenie tej formy wsparcia przez DPS. Jednak jak podkreśla MRiPS, problemem jest status budynku, w którym się on mieści, a który jest budynkiem zamieszkania zbiorowego. Dlatego, aby przekształcić obecne pomieszczenia DPS na mieszkania treningowe i wspomagane, należy spełnić wiele warunków formalno-prawnych, w tym dotyczących zmiany sposobu użytkowania budynku. Z tego względu MRiPS sugeruje, że tworzenie takich mieszkań przy DPS powinno odbywać się w innych budynkach niż te, w których jest prowadzona zbiorowa opieka całodobowa. Zwraca przy tym uwagę, że takie trwałe oddzielenie tych dwóch funkcji będzie sprzyjać samodzielności osób niepełnisprawnych.

Krótkoterminowe wsparcie w ramach DPS-ów

Zaznaczył, że opiekunowie osób potrzebujących wsparcia będą miały możliwość skorzystania z krótkoterminowego wsparcia w ramach DPS-ów. Dodał, że osoba potrzebująca wsparcia mogłaby przebywać w takim domu do 30 dni w roku. "To byłby okres wytchnienia dla osoby, która opiekuje się taką osobą na co dzień" - powiedział wiceminister.

Domy Pomocy Społecznej będą miały także możliwość przyjmowania osób potrzebujących wsparcia na dzienną opiekę. "Z jednej strony będzie to dobre rozwiązanie dla osób, które takiego wsparcia potrzebują, czyli dla opiekunów, a z drugiej strony są też Domy Opieki Społecznej, gdzie nie ma pełnego obłożenia podopiecznych i taka możliwość poprawi sytuację Domów Pomocy Społecznej" - wytłumaczył Szwed.

Samorządy mogą także uruchomić usługi sąsiedzkie

Ponadto od 1 listopada samorządy mogą także uruchomić usługi sąsiedzkie, które polegają na pomocy w prostych czynnościach, jak posprzątanie mieszkania, czy zrobienie zakupów.Z usług sąsiedzkich będzie mogła skorzystać osoba samotna, która z powodu wieku, choroby lub innych powodów wymaga wsparcia innych osób, natomiast nie może go otrzymać.

Nowo wprowadzone usługi sąsiedzkie będą zadaniem gminy, nie będą miały jednak charakteru obowiązkowego. W praktyce oznacza to, że gmina sama podejmie decyzję, czy będzie realizować usługi opiekuńcze w tej formie. Będzie mogła także zadecydować, czy organizując na swoim terenie usługę sąsiedzką będzie korzystać z możliwości jej zlecenia organizacjom pozarządowym.

W zależności od indywidualnych potrzeb i możliwości, samorząd będzie decydował o formie podejmowania współpracy z opiekunami-sąsiadami (w większości przypadków podstawą takiej współpracy będzie umowa zlecenie lub wolontariat).

Dofinansowanie usług sąsiedzkich

Chociaż usługi sąsiedzkie będą finansowane ze środków gminy, jednostki samorządu terytorialnego będą mogły ubiegać się o dofinansowanie nawet do 80 proc. kosztów w ramach Korpusu Wsparcia Seniorów na rok 2024. Jego budżet to 50 mln zł.

Program będzie realizowany od dnia 1 stycznia 2024 r. do 31 grudnia 2024 r. i jest adresowany do wszystkich gmin w Polsce, zarówno miejskich, wiejskich, jak i miejsko – wiejskich.

Adresatami programu będą seniorzy w wieku 60 lat i więcej, mający problemy z samodzielnym funkcjonowaniem ze względu na stan zdrowia, prowadzący samodzielne gospodarstwa domowe lub mieszkający z osobami bliskimi, które nie są w stanie zapewnić im wystarczającego wsparcia.

Program zakłada realizację dwóch modułów

Celem Modułu I jest zapewnienie usług  opiekuńczych w formie usług sąsiedzkich seniorom w wieku 60 lat i więcej.

Usługi sąsiedzkie świadczone w ramach Modułu I obejmą swoim zakresem pomoc w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, podstawową opiekę higieniczno-pielęgnacyjną, przez którą należy rozumieć formy wsparcia niewymagające specjalistycznej wiedzy i kompetencji, oraz, w miarę potrzeb i możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem.

Celem Modułu II będzie natomiast poprawa bezpieczeństwa oraz możliwości samodzielnego funkcjonowania w miejscu zamieszkania osób starszych przez zwiększanie dostępu  do tzw. opieki na odległość, a także wsparcie gmin w realizacji świadczenia usług opiekuńczych. 

W ramach tego modułu gminy będą mogły uzyskać wsparcie finansowe na dofinansowanie zakupu, jak również kosztów użytkowania tzw. opasek lub innych urządzeń bezpieczeństwa oraz na dofinansowanie kosztów użytkowania opasek lub innych urządzeń bezpieczeństwa zakupionych w ramach programu Korpus Wsparcia Seniorów w latach 2022 – 2023.

Tak jak przy pozostałych zadaniach, gmina będzie mogła zadecydować, czy - organizując na swoim terenie usługę sąsiedzką - będzie korzystać z możliwości jej zlecenia organizacjom społecznym.(PAP)

[Za: gazetaprawna.pl/iga/kkr/mhr,, gov.pl/web/rodzina, zdj unsplash/jen-theodore]