9 WRZEŚNIA ŚWIATOWY DZIEŃ FAS

Kiedy będąc w ciąży pijesz alkohol, pamiętaj Twoje dziecko pije go razem z Tobą!

Wiele uwagi poświęcono już w Polsce różnym problemom związanym z alkoholem. Terminy: „uzależnienie od alkoholu", „współuzależnienie", „dorosłe dzieci alkoholików", funkcjonują od dawna w świadomości społecznej. Problemy dzieci, które ucierpiały już w łonie matki z powodu alkoholu, stanowią jednak nadal „białą plamę". A przecież tych dzieci (zważywszy na poziom spożycia alkoholu w Polsce) jest na pewno niemało, choć statystyki o nich milczą. Potrzebują one pomocy ze strony wielu specjalistów, m.in. lekarzy, psychoterapeutów, itp. Chcemy więc zasygnalizować problem.

W 2000 roku 0'Malley i Streissugth wprowadzili termin FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorder) na określenie szerokiego zakresu skutków, które mogą wystąpić u dzieci matek spożywających alkohol w czasie ciąży. Wcześniej, bo już w 1973 r. termin FAS wprowadzili Jones i Smith na określenie zespołu nieprawidłowości stwierdzanych u dzieci matek alkoholiczek. Dziś już wiemy, że FAS może wystąpić nie tylko u dzieci kobiet uzależnionych od alkoholu, ale również u dzieci kobiet pijących okazjonalnie. Każda kobieta spożywająca alkohol w czasie ciąży naraża swoje dziecko na ryzyko powstania różnych wad rozwojowych. Badania pokazują, że niebezpieczne dla płodu są nawet niewielkie ilości alkoholu. Każdy lekarz powinien więc zalecać kobietom w ciąży całkowitą abstynencję.

Już jedna lampka wina może zatrzymać oddech dziecka w łonie matki!

Tylko jedna lampka wina wypita przez ciężarną wystarczy, aby dziecko w łonie matki przestało oddychać przez 2 godziny. Profesor Peter Hepper z Uniwersytetu w Belfast przeprowadził badania nad wpływem niewielkich dawek alkoholu na płód wśród kobiet ciężarnych wypijających do dwóch i pół jednostek alkoholu tygodniowo (tj. około jednej lampki wina – 200 ml – tygodniowo). Profesor Hepper stwierdził, że jedna lampka wina lub niewielka ilość innego alkoholu może mieć istotny wpływ na zachowanie się dziecka w łonie matki.

„Nasze badania dowiodły, że nawet jedna lampka wina może mieć długofalowy wpływ na zachowanie płodu. Zaobserwowaliśmy zatrzymanie oddechu i ruchów płodu na kilka godzin. A to nie jest normalny stan" - powiedział.

Dobrze zarabiające i wykształcone Irlandki częściej piją alkohol w czasie ciąży – tak wynika z badań. „Niektóre kobiety piją niewielkie dawki alkoholu w ciągu tygodnia, a inne upijają się w weekend i unikają alkoholu w ciągu tygodnia.

Profesor Hepper potwierdził, że nie prowadzono wielu badań na wpływem okazjonalnego picia alkoholu na rozwój dziecka w łonie matki. Dodał, że nie istnieje „bezpieczna dawka" alkoholu w okresie ciąży.

„Nigdy nie wiemy tego, czy rezultatem Twojego picia w okresie ciąży nie będzie FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy) lub FASD (Spektrum Poalkoholowych Wrodzonych Zaburzeń Rozwojowych), Jeśli nie pijesz alkoholu w ciąży, to nie ma ryzyka, że dziecko zostanie obciążone FAS, a wiemy, że jedna lampka alkoholu ma wpływ na zachowanie płodu oraz jego mózg".

Spektrum poalkoholowych zaburzeń płodu (FAS) — diagnoza, pomoc

FASD (Spektrum Poalkoholowych Wrodzonych Zaburzeń Rozwojowych) jest terminem określającym cały zakres skutków picia alkoholu przez matkę w okresie ciąży. Dzieci z FASD mają rozmaite objawy w zachowaniu, rozwoju intelektualnym i fizycznym, a także trudności w uczeniu się, zaburzenia rozwoju mowy, słabą pamięć i problemy z uwagą.

Poalkoholowe uszkodzenia (FASD) obejmują:
FAS (Fetal Alcohol Syndrome) z potwierdzoną ekspozycją na alkohol w życiu płodowym,
FAS bez potwierdzonej ekspozycji na alkohol w życiu płodowym,
pFAS (częściowy FAS) - kiedy nie są spełnione wszystkie kryteria FAS,
poalkoholowe zaburzenia rozwoju układu nerwowego,
poalkoholowe wady wrodzone.

FAS jest ujęty w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 pod numerem Q 86.0 jako Płodowy zespół alkoholowy (dysmorficzny) w rozdziale XVII (Wady rozwojowe wrodzone, zniekształcenia i aberracje chromosomowe).
Według szacunku Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Polsce rodzi się rocznie troje dzieci dotkniętych FAS na 1000 żywo urodzonych. Liczba dzieci dotkniętych różnymi formami FASD może być 10-krotnie większa.
Przy rozpoznawaniu FAS bierze się pod uwagę cztery kryteria:
udokumentowane picie alkoholu przez matkę w ciąży,
pre- i postnatalny deficyt wzrostu, wagi i obwodu głowy,
anomalie fizyczne w obrębie twarzy (m.in. szeroko rozstawione oczy, płaska środkowa część twarzy, wygładzona rynienka podnosowa, cienka górna warga),
objawy wskazujące na uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Ponadto u dzieci z FAS
często stwierdza się dodatkowo: wady narządów wewnętrznych, narządów zmysłów, przewodu pokarmowego, układu moczowo-płciowego, układu kostno-stawowego, mięśni.
Wśród objawów wskazujących na uszkodzenie mózgu można stwierdzić: upośledzenie umysłowe o różnym stopniu głębokości, zaburzenia pamięci, opóźnienia w rozwoju mowy, trudności z abstrakcyjnym myśleniem i rozumieniem pojęć, zaburzenia w rozwoju funkcji wykonawczych (planowanie, podejmowanie decyzji, przewidywanie), nadpobudliwość psychoruchową, trudności z nauczeniem się czytania i pisania, zmniejszoną lub zwiększoną wrażliwość na bodźce psychosensoryczne.

Skaza na całe życie

Alkoholowy zespół płodowy jest nieuleczalny i sprawia problemy przez całe życie - zarówno osobie dotkniętej uszkodzeniami, jak i jego rodzinie. Poprzez odpowiednie działania terapeutyczne
i rehabilitacyjne można jednak poprawić jakość życia tych osób i ograniczyć ryzyko wystąpienia wtórnych problemów zdrowotnych i społecznych.
Ważne jest jednak jak najszybsze postawienie dokładnej diagnozy i udzielenie wszechstronnej, specjalistycznej pomocy dziecku i jego najbliższym.
Diagnoza ta nie zawsze jest łatwa, zwłaszcza u dzieci, u których dominują objawy uszkodzenia mózgu. U takich dzieci nierzadko stawia się rozpoznania objawowe: zaburzenia zachowania, zaburzenia emocjonalne, ADHD. Bez ustalenia jednak, że u podłoża tych problemów leży uszkodzenie określonych części mózgu, nie można rzetelnie ocenić możliwości i ograniczeń dziecka i pomóc mu w sposób efektywny.
Najbardziej precyzyjną diagnozę, w przypadku podejrzenia FASD, może postawić zespół specjalistów ściśle ze sobą współpracujących - neurolog, psychiatra, psycholog i pedagog. Na podstawie postawionej diagnozy zespół opracowuje plan pomocy konkretnemu dziecku i jego najbliższym. W Polsce specjalistycznych placówek udzielających pomocy dzieciom z FASD jest zaledwie kilka. W województwie pomorskim jedyną taką placówką jest Punkt Konsultacyjno-Diagnostyczny dla Rodzin i Dzieci z FAS w Gdyni. Funkcjonuje on (od 2010 roku) w strukturze Zespołu Placówek Specjalistycznych im. K. Lisieckiego „Dziadka".
Zatrudnieni są w nim: psycholog, pedagog, neurolog i psychiatra dziecięcy. Od stycznia 2014 r. zostanie dodatkowo zatrudniony rehabilitant.
Oferta Punktu obejmuje:
- kompleksową diagnozę problemów dziecka,
- pracę indywidualną z dzieckiem mającą na celu usprawnienie jego funkcjonowania fizycznego, psychicznego i społecznego,
- pomoc rodzicom.

Obchody

Pierwszy Międzynarodowy Dzień FAS odbył się 9 września 1999 (09-09-1999) w Auckland w Nowej Zelandii, podczas "Minuty refleksji" (w tamtejszym kościele), o godz. 9:09 (dziewiątego dnia, dziewiątego miesiąca każdego roku, od 1999, przez 9 miesięcy ciąży bez alkoholu), kiedy zabrzmiały dzwony w Kościele Metodystów. Następnie FAS Day odbyły się kolejno w Australii, RPA, USA (m.in. Alaska, Arizona, Minnesota, Płd. Nevada), aby w końcu, przy udziale wolontariuszy z Włoch, Niemiec i Szwecji przenieść się na grunt europejski (w tym Polskę).
Obchody Światowego Dnia FAS w Polskę odbyły się w roku 2001 w Śląskim miasteczku Lędziny z inicjatywy Stowarzyszenia Zastępczego Rodzicielstwa Oddział Śląski przy wsparciu miejscowego Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej. Gościem specjalnym była Toni Hager (USA) założycielka organizacji "Kidscanlearn", a także przedstawiciel Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Aktywnie w przygotowania włączyła się Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Warszawie.
Senat Stanów Zjednoczonych, rezolucją z 23 czerwca 2004, ustanowił dzień 9 września Narodowym Dniem FASD (amer. National FASD Day). Również tego samego roku po raz pierwszy obchodzono ten dzień w Polsce.

FAS nazywany jest „niepełnosprawnością ukrytą”, ale osoba z FAS nie jest niewidzialna!

Gdzie uzyskać pomoc?
Do skorzystania z oferty Punktu nie jest potrzebne skierowanie. Pomoc jest bezpłatna. Istnieje tylko jeden warunek - trzeba być mieszkańcem Gdyni. Placówka nie jest bowiem finansowana przez NFZ, ale przez budżet Gdyni.

Adres: Gdynia-Chylonia, ul. Wejherowska 65, teł.: 58 664 34 50
strona internetowa www.zps.net.pl

Więcej na temat poruszanych problemów można dowiedzieć się na stronach: www.ciazabezalkoholu.pl,www.fas.edu.pl, http://www.stop-fas.pl/

[HLI za: The Irish Times, Pomorski Magazyn Lekarski 3(238) 2014, WIkipedia.org]

Opracowanie: lek. med. G. Rymaszewska - psychiatra P. Lebiedziński - dyr Zespołu Placówek Specjalistycznych Bibliografia
Jadczak-Szumiło T. Neurologiczny profil dziecka z FASD. Studium przypadku. Wyd. Edukacyjne PARPA, W-wa 2008.
Kiecka M. Ciąża a alkohol. W trosce o dziecko z FAS. Wydawnictwo Edukacyjne PARPA, Wa-a 2006.
Liszcz K. Rozpoznaję alkoholowy zespół płodowy - FAS. Materiały informacyjne dla lekarzy. Wyd. Fundacja „Daj szansę", Toruń 2008.