Na jaką pomoc mogą liczyć rodzice po urodzeniu dziecka?

Rodzice nowo narodzonego dziecka nie pozostają sami, ale mogą liczyć na konkretną pomoc. Jest ona znacznie większa, gdy rodzi się dziecko poważnie chore.
Dobrze jest wiedzieć, na co można liczyć, gdyż często zależy to od prawidłowo złożonego wniosku.

1. Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka, czyli popularne "becikowe"
Jednorazowe wsparcie w wysokości 1.000 zł. "Becikowe" nie jest wypłacane każdemu, a jego otrzymanie uzależnione jest od kryterium dochodowego, które nie może przekraczać 1.922 zł netto na osobę w rodzinie (wliczając również noworodka). Warunkiem niezbędnym do otrzymania tego świadczenia jest również korzystanie przez matkę dziecka z opieki lekarza ginekologa (nie później niż od 10 tygodnia ciąży do dnia porodu) – niezbędne zaświadczenie wystawia lekarz lub położna.

Świadczenie jest wolne od podatku dochodowego (podobnie jak wszystkie świadczenia rodzinne). O świadczenie mogą ubiegać się rodzice dziecka lub opiekun prawny bądź opiekun faktyczny dziecka. Wniosek o wypłatę „becikowego” należy złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia urodzenia dziecka, a w przypadku, gdy dotyczy on dziecka objętego opieką prawną, opieką faktyczną albo dziecka adoptowanego - w terminie 12 miesięcy od dnia objęcia dziecka opieką albo adopcji, nie później niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia.
Więcej na: https://www.gov.pl/web/gov/uzyskaj-becikowe

2. Zasiłek macierzyński i urlopy związane z urodzeniem dziecka
Jeśli kobieta w ciąży jest zatrudniona (np. w formie umowy o pracę) i odprowadzane są składki na ubezpieczenie chorobowe, to przysługuje jej zasiłek macierzyński. Wysokość zasiłku wyliczana jest na podstawie średniego miesięcznego wynagrodzenia w ciągu ostatniego roku przed przejściem na urlop macierzyński. Więcej: https://www.zus.pl/swiadczenia/zasilki/zasilek-macierzynski/komu-przysluguje
Urlopy - macierzyński oraz rodzicielski
Urlop macierzyński w przypadku urodzenia jednego dziecka trwa 20 tygodni, z czego 6 tygodni można wykorzystać jeszcze przed urodzeniem dziecka (w przypadku urodzenia bliźniaków lub wieloraczków okres urlopu wydłuża się). Istnieje możliwość skrócenia czasu trwania tego urlopu dla matki dziecka do 14 tygodni, gdy pozostałe 6 tygodni wykorzysta tata dziecka, o ile oboje rodziców wyrażą na to pisemną zgodę.
Urlop rodzicielski trwa 32 tygodnie (w przypadku ciąży pojedynczej) i skorzystać z niego mogą zarówno mama, jak i tata dziecka. Rodzice mogą również dzielić się tym urlopem tak, aby każde z rodziców wykorzystało jego część. Łączna długość urlopu nie może jednak przekroczyć 32 tygodni, bez względu na to, czy jedno, czy też oboje z rodziców będą z niego korzystać. Kwestia rozróżnienia urlopu macierzyńskiego od rodzicielskiego jest bardzo ważna w kontekście przyznawanego zasiłku macierzyńskiego, bowiem istnieją dwa scenariusze ustalania kwoty zasiłku: a/ jeśli kobieta złoży wniosek o przyznanie urlopu rodzicielskiego (rozpoczynającego się bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego) w ciągu 21 dni od urodzenia dziecka, to wysokość wypłacanego zasiłku wyniesie 80 proc. podstawy (średniego miesięcznego wynagrodzenia w ciągu ostatniego roku przed przejściem na urlop) przez cały okres wypłacania 1 zasiłku; b/ jeśli natomiast wniosek nie zostanie złożony w ciągu 21 dni od urodzenia dziecka, to wysokość wypłacanego zasiłku wyniesie odpowiednio: 100 proc. podstawy przez cały czas trwania urlopu macierzyńskiego (20 tygodni) oraz przez 6 tygodni urlopu rodzicielskiego, a następnie 60 proc. podstawy przez pozostały czas trwania urlopu rodzicielskiego (26 tygodni).
Przerwa na karmienie piersią oraz opiekę nad dzieckiem
Po powrocie do pracy, karmiącej matce przysługują przerwy na karmienie dziecka piersią. Mama bądź tata w każdym roku kalendarzowym, mogą także skorzystać z opieki nad dzieckiem (2 dni albo 16 godzin), aż do ukończenia przez dziecko 14 lat.

3. Świadczenie rodzicielskie
Świadczenie rodzicielskie przysługuje każdej kobiecie, która spełnia warunki i złoży odpowiedni wniosek, przez okres 52 tygodni od urodzenia dziecka (w przypadku ciąży pojedynczej), w wysokości 1.000 zł miesięcznie. Świadczenie rodzicielskie przysługuje matce, która urodziła dziecko, ale nie przysługuje jej zasiłek macierzyński. Do otrzymania świadczenia uprawnione są więc kobiety, które nie odprowadzają składek na ubezpieczenie chorobowe i nie przysługuje im zasiłek macierzyński, a więc np. kobiety bezrobotne (nawet, jeśli nie są zarejestrowane w urzędzie pracy), pracujące na umowę o dzieło (bez względu na dochód) czy studentki. Świadczenie rodzicielskie w wysokości 1000 zł może przysługiwać w określonych sytuacjach również ojcu dziecka, opiekunowi faktycznemu dziecka w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do ukończenia 10. roku życia, rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do ukończenia 10. roku życia lub osobie, która przysposobiła dziecko, w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do ukończenia 10. roku życia. Świadczenie rodzicielskie przysługuje ojcu dziecka w przypadku skrócenia okresu pobierania świadczenia rodzicielskiego na wniosek matki dziecka po wykorzystaniu przez nią tego świadczenia za okres co najmniej 14 tygodni od dnia urodzenia dziecka, śmierci matki dziecka lub porzucenia dziecka przez matkę. W razie urodzenia dziecka przez kobietę pobierającą zasiłek dla bezrobotnych w okresie, o którym mowa w art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2019 r. poz. 1482, 1622 i 1818) lub w ciągu miesiąca po jego zakończeniu, lub w okresie przedłużenia zasiłku dla bezrobotnych na podstawie art. 73 ust. 3 tej ustawy, świadczenie rodzicielskie przysługuje jednemu z rodziców w wysokości różnicy między kwotą świadczenia rodzicielskiego a kwotą pobieranego przez kobietę zasiłku dla bezrobotnych pomniejszonego o zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Aby objąć wsparciem jak największą grupę osób i zapewnić rodzicom jak największe wsparcie materialne w pierwszym 2 okresie życia dziecka, świadczenie rodzicielskie w wysokości 1000 zł miesięcznie nie jest uzależnione od kryterium dochodowego (jest to kwota netto, gdyż świadczenie rodzicielskie nie podlega opodatkowaniu, ani innym obciążeniom).
Istotne jest, aby złożyć wniosek o świadczenie rodzicielskie w terminie 3 miesięcy od dnia urodzenia się dziecka lub jego przysposobienia, a w przypadku opiekuna faktycznego dziecka i rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej - od miesiąca objęcia dziecka opieką. Składając wniosek, np. 2,5 miesiąca po urodzeniu dziecka, rodzic otrzyma świadczenie z wyrównaniem od dnia jego urodzenia, natomiast, jeśli termin 3-miesięczny zostanie przekroczony (wniosek można złożyć w terminie 52 tygodni od narodzin dziecka), to świadczenie zostanie przyznane począwszy od miesiąca złożenia wniosku (bez wyrównania za okres od dnia urodzenia dziecka). W przypadku, gdy świadczenie rodzicielskie przysługuje ojcu dziecka, termin 3 miesięcy jest liczony od dnia skrócenia okresu pobierania świadczenia rodzicielskiego, śmierci matki dziecka lub porzucenia dziecka przez matkę. Dlatego tak ważne jest, aby wniosek o świadczenie rodzicielskie złożony został w terminie maksymalnie 3 miesięcy od dnia narodzin dziecka, jego przysposobienia lub objęcia opieką. Więcej: https://www.gov.pl/web/rodzina/wiadczenie-rodzicielskie

4. Świadczenie wychowawcze, czyli popularne "500+"
Program „Rodzina 500+” to 500 zł miesięcznie na każde dziecko w rodzinie do ukończenia 18. roku życia, bez względu na dochód rodziny. Świadczenie nie jest opodatkowane – rodzice otrzymują "500+" i nie muszą odprowadzać podatku ani żadnych składek. Wniosek o przyznanie świadczenia wychowawczego można złożyć elektronicznie, wykorzystując bankowość elektroniczną, za pośrednictwem platformy Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej PIU Emp@tia lub przez Platformę Usług Elektronicznych udostępnianą przez ZUS bądź drogą tradycyjną stawiając się osobiście w urzędzie lub wysyłając wypełniony wniosek za pośrednictwem poczty. Więcej: https://www.gov.pl/web/rodzina/program-rodzina-500-od-1-lipca-2019-bez-kryterium-dochodowego2

5. Ulga podatkowa na dziecko
Ulga prorodzinna przyznawana jest na każde dziecko, które nie ukończyło 18 lat lub 25 lat (w sytuacji, gdy dziecko nadal się uczy i jego roczny dochód nie przekroczy 3.089 zł w danym roku). Ulga przyznawana jest również bez względu na wiek dzieci, które otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną. Ulgę rozlicza się z rocznym zeznaniem podatkowym, a jej wysokość wynosi odpowiednio: 1.112,04 zł na pierwsze dziecko, 1.112,04 zł na drugie dziecko, 2.000,04 zł na trzecie dziecko oraz 2.700 zł na czwarte i każde kolejne dziecko. Więcej: https://www.gov.pl/web/gov/skorzystaj-z-ulgi-podatkowej-na-dziecko

6. Zasiłek rodzinny, tzw. "rodzinne"
– świadczenie to przyznawane jest rodzinom w trudnej sytuacji finansowej. Przyznanie prawa do zasiłku rodzinnego uzależnione jest od spełnienia kryterium dochodowego. Zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 674 zł. W przypadku, gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 764 zł. Zasiłek rodzinny przysługuje do ukończenia przez dziecko 18. roku życia lub nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21 roku życia, albo do 24. roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole lub w szkole wyższej i legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.
Obecnie wysokość zasiłku rodzinnego wynosi miesięcznie:
- 95 zł na dziecko do ukończenia 5 roku życia;
- 124 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia;
- 135 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia.
Zasiłek rodzinny przyznawany jest, co do zasady na roczny okres zasiłkowy trwający od 1 listopada do 31 października następnego roku kalendarzowego. Osoby, którym przyznano prawo do zasiłku rodzinnego, mogą ubiegać się także o dodatki do zasiłku rodzinnego. Należy podkreślić, że dodatki do zasiłku rodzinnego przysługują osobom, które spełniają przesłanki do zasiłku rodzinnego (w tym ww. kryterium dochodowe) i dodatkowo ustawowe przesłanki dla każdego dodatku do zasiłku rodzinnego.
Osoby, którym przyznano prawo do pobierania zasiłku rodzinnego, mogą ubiegać się także o następujące dodatki do zasiłku rodzinnego:
- dodatek z tytułu urodzenia dziecka - 1000 zł jednorazowo,
- dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej
- 95 zł miesięcznie na każde trzecie i każde kolejne dziecko w rodzinie uprawnionej do zasiłku rodzinnego,
- dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego
- 400 zł miesięcznie, co do zasady przez okres 24 miesięcy,
- dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego
- 90 zł miesięcznie na dziecko do ukończenia 5 roku życia lub 110 zł miesięcznie na dziecko pomiędzy 5 a 24 rokiem życia,
- dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego - przysługuje raz w roku szkolnym w wysokości 100 zł na dziecko,
- dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki poza miejscem zamieszkania, który przysługuje:
- w związku z zamieszkiwaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły ponadpodstawowej lub szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki, a także szkoły podstawowej w przypadku dziecka lub osoby uczącej się, legitymującej się orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności
- w wysokości 113 zł miesięcznie na dziecko albo
- w związku z dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły, w przypadku dojazdu do szkoły ponadpodstawowej, a także szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki w zakresie odpowiadającym nauce w szkole ponadpodstawowej
- w wysokości 69 zł miesięcznie na dziecko. Więcej: https://www.gov.pl/web/rodzina/zasilek-rodzinny

7. Jednorazowe świadczenie „Za Życiem”.
Od 1 stycznia 2017 r. obowiązuje ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz. U. z 2020 r., poz. 1329), zgodnie z którą z tytułu urodzenia się żywego dziecka z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem albo nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu, przysługuje prawo do jednorazowego świadczenia w wysokości 4000 zł. Jednym z podstawowych warunków przyznania tego świadczenia jest posiadanie zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego ciężkie i nieodwracalne upośledzenia albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Jednorazowe świadczenie przysługuje bez względu na osiągane dochody. Wniosek o wypłatę jednorazowego świadczenia należy złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka. Więcej: https://www.gov.pl/web/rodzina/program-za-zyciem

8. Świadczenie pielęgnacyjne.
Jest to świadczenie kierowane do rodziców opiekujących się niepełnosprawnym dzieckiem. Świadczenie w wysokości 1830 zł miesięcznie, niezależne od osiąganego dochodu, przysługuje matce albo ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka, osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną oraz innym osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność dziecka powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia. Prawo do tego świadczenia przyznawane jest na okres ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. Za osoby otrzymujące świadczenie pielęgnacyjne opłacane są z budżetu państwa składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i ubezpieczenie zdrowotne. Więcej: https://www.gov.pl/web/rodzina/wiadczenie-pielegnacyjne

9. Zasiłek pielęgnacyjny.
Adresowany do osób niepełnosprawnych w wysokości 215,84 zł miesięcznie przysługuje m. in. niepełnosprawnemu dziecku. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje bez względu na osiągany dochód, przez okres legitymowania się odpowiednim orzeczeniem o niepełnosprawności. Więcej: https://www.gov.pl/web/rodzina/zasilek-pielegnacyjny

10. Niania dla dziecka od 20 tygodnia do 3 roku życia.
Niania zatrudniana jest przez rodziców dziecka na podstawie umowy uaktywniającej, zawieranej w formie pisemnej. Umowa ta powinna określać m. in. strony umowy, jej cel i przedmiot, czas i miejsce sprawowania opieki, liczbę dzieci powierzonych opiece, obowiązki niani, wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty, czas, na jaki umowa została zawarta, a także warunki, sposób zmiany oraz rozwiązania umowy. Zawarcie umowy uaktywniającej i zgłoszenie jej do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych powoduje opłacanie za nianię przez ZUS: składek na ubezpieczenia społeczne (ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe) oraz ubezpieczenie zdrowotne. Wysokość składki naliczana jest od połowy kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę. Oznacza to, że ZUS będzie opłacał składki 5 za nianię od kwoty wynagrodzenia nie większej niż wysokość połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę, zaś od ewentualnej nadwyżki tej kwoty, składki będzie płacił rodzic dziecka. Więcej: https://www.gov.pl/web/gov/skorzystaj-z-dofinansowania-na-zatrudnienie-niani

11. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego
Świadczenia te przysługują w przypadku bezskuteczności egzekucji zasądzonych na dzieci alimentów, jeżeli miesięczny dochód rodziny nie przekracza kwoty 900 zł na osobę w rodzinie. Świadczenie przysługuje w wysokości bieżąco zasądzonych alimentów, ale nie wyższej niż 500 zł miesięcznie. Osobie uprawnionej świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują do ukończenia przez nią 18 roku życia, albo w przypadku, gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia lub w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności bezterminowo. Więcej (wzór wniosku): https://www.gov.pl/web/rodzina/wiadczenia-z-funduszu-alimentacyjnego

12. Karta Dużej Rodziny
- to system zniżek i dodatkowych uprawnień dla rodzin posiadających 3 i więcej dzieci zarówno w instytucjach publicznych, jak i w firmach prywatnych. Posiadacze KDR mają możliwość tańszego korzystania z oferty podmiotów m.in. z branży spożywczej, paliwowej, bankowej czy rekreacyjnej. KDR wspiera budżety rodzin wielodzietnych oraz ułatwia dostęp do dóbr i usług. Więcej: https://www.gov.pl/web/rodzina/karta-duzej-rodziny-ogolne

13. Dobry Start
– to 300 zł jednorazowego wsparcia dla wszystkich uczniów rozpoczynających rok szkolny. Dotyczy ono dzieci w wieku szkolnym (tj. w wieku 6+ lat). Rodziny otrzymają świadczenie bez względu na dochód. Świadczenie dobry start przysługuje raz w roku na dziecko uczące się w szkole aż do ukończenia przez nie 20. roku życia. Dzieci niepełnosprawne, uczące się w szkole, otrzymają świadczenie do ukończenia przez nie 24. roku życia. Więcej: https://www.gov.pl/web/rodzina/dobry-start

Ochrona zdrowia
Należy pamiętać, że kobieta w okresie ciąży (posiadająca obywatelstwo polskie oraz zamieszkująca na terenie Rzeczpospolitej Polskiej), ma prawo do bezpłatnej opieki lekarskiej. Warunkiem jest okazanie w placówce medycznej dokumentu potwierdzającego narodowość oraz miejsce zamieszkania pacjentki.

Źródła: www.gov.pl, www.zus.pl
Opr. Antoni Szymański i Daniel Zydek Stan prawny na 10.10.2020 r.