Polityka rodzinna w Polsce – do pilnej przebudowy!

Prognozy demograficzne dla naszego kraju należą do najbardziej pesymistycznych na świecie. Jednak wyniki kolejnych badań społecznych pokazują, że Polacy chcą mieć dzieci i to dużo. Dlaczego więc nie mają? Aspiracje młodych rodziców co do liczby dzieci boleśnie weryfikują przede wszystkim zła sytuacja materialna oraz brak dobrych rozwiązań wspierających rodzinę.

Instytut na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris przedstawił raport "Jakiej polityki rodzinnej potrzebuje Polska", opracowany pod kierunkiem dr. Tymoteusza Zycha.

W raporcie podano, że w tych krajach europejskich, które zaczęły bezpośrednio wspierać rodziny z dziećmi, odnotowano wyraźny wzrost dzietności. Wskazano wspólne cechy dobrych, czyli skutecznych rozwiązań prorodzinnych: pomoc państwa ma charakter prosty i powszechny. Część wsparcia przekazywana jest rodzicom w formie świadczeń bezpośrednich. Wysokość tego wsparcia jest zbliżona do kwoty podatków pośrednich, które rodzice płacą w związku z utrzymaniem i wychowaniem dzieci.

Autorzy raportu podkreślili, że w całej Europie dzietności sprzyja tradycyjny model rodziny opartej na małżeństwie oraz udogodnienia w bezpośredniej opiece nad dzieckiem. Europejskie matki w zdecydowanej większości chcą po urodzeniu dziecka w pełni poświęcić się obowiązkom macierzyńskim. Dopiero po pewnym czasie chcą wrócić do pracy zawodowej, ale w niepełnym wymiarze i możliwością elastycznego kształtowania czasu pracy.

Ordo Iuris ocenia, że w Polsce mimo wzrostu nakładów na politykę rodzinną, funkcjonujące rozwiązania nie przyczyniły się do wzrostu dzietności. Jedynie po wydłużeniu urlopu rodzicielskiego nastąpił wzrost liczby urodzeń.

Podstawowy błąd polega na tym, że w Polsce rozwiązania prorodzinne mają charakter etatystyczny. W zasadzie wspierana jest wyłącznie opieka w placówkach takich jak żłobki czy przedszkola. Natomiast rodzice, którzy nie mogą lub nie chcą z niej korzystać, są całkowicie pozbawieni wsparcia.

Autorzy raportu zwracają uwagę, że badania psychologiczne i pedagogiczne ujawniają, iż długie przebywanie w instytucjach opieki kolektywnej nie jest korzystne dla rozwoju małego dziecka. Tymczasem średni czas spędzany w żłobkach i przedszkolach przez polskie dzieci należy do najdłuższych w Europie.

Model polityki rodzinnej funkcjonujący w naszym kraju wymaga radykalnej przebudowy. Przede wszystkim konieczne jest zapewnienie rodzicom pełnej swobody w wyborze formy opieki nad dzieckiem.

Taką wolność dałoby m.in. wprowadzenie bonu opiekuńczo-wychowawczego, który przysługiwałby rodzicom wszystkich dzieci od pierwszego do trzeciego roku życia i docelowo posiadał wartość równą kosztowi opieki nad jednym dzieckiem w żłobku.

W dalszej kolejności należy wprowadzić bon opiekuńczo-wychowawczy dla dzieci w wieku 3-6 lat. Miałby on nieco niższą wartość, odpowiadającą średniemu kosztowi opieki nad dzieckiem w przedszkolu.

Wprowadzenie systemu bonów powinno być skorelowane z dalszym wydłużaniem urlopu rodzicielskiego, przynajmniej do półtora roku.

Zdaniem autorów raportu, działające obecnie w Polsce skomplikowane rozwiązania prorodzinne powinny zastąpić proste i powszechne świadczenia na każde drugie i kolejne dziecko, niezależnie od dochodu rodziny. Wartość świadczenia byłaby wyższa w przypadku trzeciego i kolejnych dzieci.

W opracowaniu napisano, że polityka rodzinna jest w Polsce – pomimo występującej od lat poważnej depresji urodzeniowej - wciąż traktowana jako kosztowne obciążenie budżetu, a nie obszar inwestycji o strategicznym znaczeniu dla państwa.

Rokowania są poważne. Jeżeli sytuacja demograficzna się nie zmieni, naszemu krajowi grozi nie tylko wyludnienie, ale także totalna zapaść społeczno-gospodarcza. Autorzy raportu podkreślają jednak, że niekorzystne trendy demograficzne wciąż jeszcze mogą zostać zahamowane, a nawet odwrócone. Najwyższy czas mądrze przebudować politykę prorodzinną! 

Prezentacja raportu "Jakiej polityki rodzinnej potrzebuje Polska" odbyła się w ramach działań Biura Dialogu i Inicjatyw Obywatelskich Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. W spotkaniu uczestniczyli między innymi przedstawiciele rządu, organizacji społecznych działających na rzecz rodziny, samorządowcy oraz członkowie Narodowej Rady Rozwoju.

[Na podstawie serwisu informacyjnego: PAP (psd), Onet (PG) - 02.12.2015 r.; także - mpips.gov.pl oraz prezydent.pl]

Zdjęcie: Wikipedia (Karin Beate Nøsterud/norden.org; Peter Eastern). Licencja: CC BY 2.5, CC BY-SA 3.0.