Przeciwstawiła się firmie farmaceutycznej

Frances Oldham Kelsey, kanadyjska uczona, lekarka i farmakolog, odegrała kluczową rolę w niedopuszczniu na amerykański rynek farmaceutyczny niesławnego talidomidu. Napierano na nią ze wszystkich stron, ale ona miała odwagę przeciwstawić się potężnemu lobby producenta.

W latach 60-tych dr Kelsy pracowała w Stanach Zjednoczonych, była zatrudniona w Agencji ds. Żywności i Leków (FDA). Jedną z pierwszych badanych przez nią w procedurze dopuszczenia na rynek amerykański substancji był talidomid.

Talidomid to środek opracowany przez niemieckich chemików w 1953 roku. Miał działać przeciwwymiotnie, przeciwbólowo i usypiająco. Talidomid był sprzedawany w latach 1957–1961 jako lek dla kobiet w ciąży, które cierpiały na poranne mdłości. Bardzo szybko został dopuszczony do obrotu w kilkunastu krajach europejskich oraz w Kanadzie.

Frances Oldham Kelsey nie chciała zatwierdzić talidomidu. Jej zdaniem, badania kliniczne, które przeprowadził producent nie były wystarczające. Wbrew naciskom przedstawicieli firmy farmaceutycznej, Frances Kelsey zażądała wyjaśnienia wątpliwości i uzupełnienia badań.

Jako farmakolog doskonale wiedziała, że talidomid to racemat, czyli mieszanina zawierająca w równych proporcjach dwie postacie związku chemicznego, które są niejako lustrzanymi odbiciami (tzw. enancjomery). Wiele związków wykazuje całkowicie różną aktywność biologiczną w zależności od tego, którym w parze jest enancjomerem.

Producent narzekał na jej postępowanie, składał na nią skargi – nie ustąpiła, uparcie żądała dodatkowych informacji na temat oddziaływania preparatu. Kiedy tak odwlekała decyzję o zatwierdzeniu leku, w Europie zaczęły się pojawiać doniesienia o tragicznym w skutkach działaniu talidomidu.

Okazało się, że jeden z enancjomerów (S) wykazuje silne działanie teratogenne na DNA płodu, czyli powoduje poważne uszkodzenie dziecka. Było ono szczególnie duże podczas pierwszych 7 tygodni ciąży. Ofiarami talidomidu zostało około 15 tysięcy dzieci. Prawie 3 tysiące zmarło przez narodzeniem. Około 12 tysięcy zostało donoszone i urodzone jako dzieci z głębokimi wadami rozwojowymi. Spośród nich około 4 tysięcy zmarło przed ukończeniem pierwszego roku życia. Większość z ocalałych osób żyje do dzisiaj, chociaż prawie wszyscy cierpią z powodu ciężkich deformacji ciała, między innymi braku kończyn.

Amerykanie byli prawdziwie wdzięczni dr Frances Oldham Kelsey za rzetelne podejście do zawodu lekarza, za autentyczną troskę o pacjentów oraz za odwagę cywilną, dzięki której uchroniła tysiące noworodków przed trwałym kalectwem. Dr Kelsey otrzymała doktoraty honoris causa prestiżowych uczelni. Została także wyróżniona prezydenckim medalem za wybitną służbę cywilną.

Dr Frances Oldham Kelsey dożyła 101 lat. Z Kanady nadeszła właśnie wiadomość o jej śmierci. Dr Kelsey zmarła w Londynie (Ontario), w piątek, 7 sierpnia.

[Tłumaczenie i opracowanie własne HLI Polska na podstawie serwisu informacyjnego BBC News/ Health – 08.08.2015 r.; także Wikipedia EN]

Zdjęcie: Wikipedia (US FDA) – PD. Także: Dzięki uprzejmości KROMKRATHOG na FreeDigitalPhotos.net / Image courtesy of KROMKRATHOG on FreeDigitalPhotos.net