Eutanazja i wspomagane samobójstwo. Kultura śmierci próbuje zadomowić się w europejskich krajach.

W co najmniej siedmiu krajach europejskich tzw.  „prawo do śmierci” znajduje się obecnie na szczycie politycznej agendy. W parlamentach toczy się debata, kolejne sprawy trafiają do sądów, prowadzone są konsultacje mające wprowadzić tzw. "prawo do eutanazji". Kultura śmierci wpycha się do kolejnych społeczeństw pod przykrywką współczucia.

Holandia
Sześćdziesięcioletnia Holenderka Janine de Graaf-Klunder skierowała w poniedziałek 10 października sprawę do sądu, domagając się wraz z 29 innymi powodami zniesienia zakazu wspomaganego samobójstwa. Jednym ze skarżących jest Stowarzyszenie Ostatniej Woli (Coöperatie Laatste Wil, CLW). Organizacja ta opowiada się za samostanowieniem odnośnie do momentu własnej śmierci. CLW powołuje się na Europejską Konwencję Praw Człowieka, która mówi, że „każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego” i że „żadna ingerencja władzy publicznej nie jest dozwolona w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem zakresu przewidzianego przez ustawę i koniecznego w demokratycznym społeczeństwie”. Obecnie eutanazja w Holandii jest dopuszczalna tylko w przypadku „nieznośnego i beznadziejnego cierpienia”. Wspomagane samobójstwo, czyli aktywna pomoc w samobójstwie, jest w Holandii nielegalne, z wyjątkiem sytuacji, gdy robi to lekarz.
Ojciec Janine de Graaf-Klunder, który trafił do szpitala, cierpiał na demencję. Wcześniej mówił swym dzieciom, że nie chce żyć, gdy nie będzie umiał sam o siebie zadbać. Jednak w przypadku demencji, eutanazja nie wchodziła w grę. „Ze względu na jego stan nie mógł decydować o sobie”, stwierdziła Janine. To doświadczenie sprawiło, że obecnie uważa, że ludzie powinni móc samodzielnie podejmować decyzje dotyczące końca życia, a państwo nie powinno im w tym przeszkadzać.

Argumenty podnoszone w sądzie przez państwo holenderskie wskazują jednak, że obowiązujące przepisy zapewniają równowagę między obowiązkiem ochrony życia ludzkiego, zwłaszcza osób słabych i niezdolnych do życia, a „osobistą autonomią” w beznadziejnym i nieznośnym cierpieniu. Jak stwierdził jeden z adwokatów reprezentujących państwo: „ludzie muszą być również chronieni przed samymi sobą”. Orzeczenie sądu w Hadze spodziewane jest do 14 grudnia.
Trudno nie zauważyć, że w Holandii granica debaty dotyczącej eutanazji przesuwa się w kierunku coraz większej liberalizacji związanych z nią przepisów.

Belgia
Belgia była drugim krajem, po Holandii, który zalegalizował eutanazję. Zrobiła to 28 maja 2002 roku.
W kraju tym coraz częściej eutanazja proponowana jest jako rozwiązanie problemów psychicznych, donosi federacja pro-life One of Us. W maju 23-letnia Belgijka, ocalała z zamachu na lotnisku w Brukseli w 2016 roku, została legalnie poddana eutanazji. Jej krewni potwierdzili to na początku tego tygodnia. Shanti de Corte po ataku terrorystycznym cierpiała na poważne problemy psychiczne.
W ubiegłym tygodniu Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że zachodnioeuropejski kraj naruszył prawo do życia, dokonując eutanazji kobiety cierpiącej na „nieuleczalną depresję”. Kobieta zwróciła się do kilku ekspertów medycznych z prośbą o eutanazję, na co eksperci wyrazili zgodę. Ponieważ jednak należeli oni również do stowarzyszenia eutanazyjnego, Trybunał orzekł, że Belgia nie zapewniła niezależności systemu kontroli, który ma zapobiegać nadużywaniu opcji eutanazji.
Według ADF International, która reprezentowała syna kobiety poddanej eutanazji, orzeczenie wyjaśnia, że „zabezpieczenia zawiodły, ponieważ celowe zabijanie nigdy nie może być bezpieczne”.

Włochy
We Włoszech eutanazja i wspomagane samobójstwo są oficjalnie zakazane. Jednak Trybunał Konstytucyjny tego kraju w 2019 roku uznał, że wspomagane samobójstwo jest dopuszczalne, gdy pacjenci mogą podejmować decyzje i doświadczają nieznośnego bólu, legalizując je w praktyce. W lutym 2022 roku Sąd Konstytucyjny odrzucił wniosek o przeprowadzenie referendum w sprawie dekryminalizacji eutanazji związany z petycją podpisaną przez ponad milion osób.
Niejednoznaczne przepisy Włoch dotyczące końca życia sprawiają, że jest tu duże pole manewru dla aktywistów. W czerwcu 44-letni mężczyzna, który 12 lat wcześniej został sparaliżowany w wypadku samochodowym, zmarł w pierwszym we Włoszech przypadku samobójstwa wspomaganego medycznie. W sierpniu włoski aktywista Marco Cappato towarzyszył w podróży do Szwajcarii pacjentce pragnącej skorzystać ze wspomaganego samobójstwa. W Szwajcarii dostarczanie środków do popełnienia samobójstwa jest legalne, o ile czynność bezpośrednio powodująca śmierć jest wykonywana przez osobę pragnącą umrzeć. Obcokrajowcy wielokrotnie już korzystali ze szwajcarskich organizacji eutanazyjnych.

Francja
We wrześniu francuski prezydent Emmanuel Macron ogłosił narodową debatę w celu poszerzenia opcji zakończenia własnego życia, która obejmie zbadanie możliwości legalizacji wspomaganego samobójstwa. Zgodnie z obecnym prawem z 2016 r. francuscy lekarze mogą utrzymywać śmiertelnie chorych pacjentów w stanie sedacji aż do śmierci, ale wspomagane samobójstwo nie jest legalne.
Macron powiedział w pisemnym oświadczeniu, że organ obywatelski będzie pracować nad tą kwestią w najbliższych miesiącach w koordynacji z pracownikami służby zdrowia, a w tym samym czasie we francuskich regionach zorganizowane mają zostać lokalne debaty. Rząd będzie równolegle prowadził rozmowy z ustawodawcami ze wszystkich partii politycznych w celu znalezienia najszerszego konsensusu.
W 2020 roku Francuz Alain Cocq, który cierpiał na rzadką, nieuleczalną chorobę, przestał jeść i pić. Chciał transmitować na żywo swoją śmierć, aby wywołać debatę na temat eutanazji we Francji. Ze względu na niemożliwe do zniesienia cierpienie przerwał jednak głodówkę i ostatecznie zmarł w Szwajcarii w 2021 roku, gdzie poddał się procedurze wspomaganego samobójstwa.

Portugalia
W Portugalii eutanazja i wspomagane samobójstwo są nielegalne. Temat jednak znalazł się w politycznej agendzie i w najbliższej przyszłości projekt ustawy zezwalającej na eutanazję i wspomagane samobójstwo zostanie po raz trzeci poddany pod głosowanie.
Wcześniej już dwukrotnie ustawa przeszła większością głosów przez parlament. Jednak prezydent Marcelo Rebelo de Sousa, katolik, dwukrotnie zawetował ustawę i odrzucił ją po tym, jak Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ustawa jest nieprecyzyjna w określaniu okoliczności, w których może dojść do zabiegów, przez co uznał ją za niekonstytucyjną.
9 czerwca 2022 roku portugalscy ustawodawcy podjęli trzecią próbę wprowadzenia ustawy. Cztery zatwierdzone projekty ustaw będą teraz omawiane w komisji parlamentarnej, a następnie poddane pod ostateczne głosowanie.

Hiszpania
Aktywna eutanazja i wspomagane samobójstwo są w Hiszpanii legalne. 18 marca 2021 roku parlament Hiszpanii zagłosował za przyjęciem stosownej ustawy. Została ona zaaprobowana przez króla 24 marca 2021 roku, a weszła w życie 25 czerwca 2021 roku.
Ustawa mówi, że osoby dorosłe ze schorzeniami powodującymi „nieznośne cierpienie” mogą zdecydować się na zakończenie życia poprzez samobójstwo wspomagane przez lekarza. Nie przewiduje wyjątków dla osób wobec których toczy się postępowanie karne.
Ten brak wyjątków okazał się problematyczny. W sierpniu władze spotkały się z ostrą krytyką po tym, jak zezwoliły na eutanazję Eugena Sabaua, ochroniarza, wobec którego toczyło się postępowanie za postrzelenie trzech osób w byłym miejscu pracy. Decyzja władz doprowadziła do krytyki ze strony ofiar, które powiedziały, że nie powinno się mu pomagać w dokonaniu samobójstwa przed sądowym rozstrzygnięciem sprawy. Sam oskarżony stwierdził, że w obecnym stanie (częściowy paraliż będący skutkiem ran odniesionych w strzelaninie) jego cierpienie jest nie do zniesienia i zażądał eutanazji przed zakończeniem śledztwa. Jego prośba została spełniona, w wyniku czego postępowanie karne nie zostało zakończone, a ofiary nie mogą otrzymać odszkodowania.
Tak jak w przypadku innych krajów, trudno oprzeć się wrażeniu, że w Hiszpanii regulacje dotyczące eutanazji i wspomaganego samobójstwa wprowadzone zostały wprowadzone bez należytej refleksji, dotyczącej zarówno strony etycznej, jak i prawnej tego poważnego zagadnienia.

Austria
W Austrii 1 stycznia br. zniesiono zakaz wspomaganego samobójstwa. W najbliższym czasie może też zostać zniesiony zakaz eutanazji jak informuje Die Tagespost. Zniesienie zakazu wspomaganego samobójstwa nastąpiło po tym, jak Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zakaz naruszałby prawo do samostanowienia. Potrzebna była więc nowa ustawa, która regulowałaby tę praktykę.

Kościół katolicki w Austrii, zdecydowanie sprzeciwia się temu posunięciu. Przewodniczący Konferencji Biskupów nazwał prawne zatwierdzenie wspomaganego samobójstwa „najpoważniejszym wydarzeniem minionego roku”.
W przypadku wszystkich krajów europejskich, w których miała miejsce lub rozważana jest liberalizacja prawa dotyczącego eutanazji i wspomaganego samobójstwa, zignorowano głosy sprzeciwu, zwracające uwagę na niezwykle poważne etyczne i prawne konsekwencje takiej decyzji. Godność człowieka i wartość jego życia przegrywają z koncepcjami prawa do samostanowienia i jakości życia. Czy jednak prawo do samostanowienia jest faktycznie najwyższą wartością – także, gdy w ramach tego prawa człowiek postanawia poważnie szkodzić samemu sobie, aż do odebrania sobie życia włącznie? Czy życie ma sens tylko wtedy, gdy subiektywnie odczuwana „jakość życia” znajduje się powyżej jakiegoś progu?
Miejmy nadzieję, że doświadczenia krajów, które wprowadziły przepisy eutanazyjne, straciły nad nimi kontrolę, staną się lekcją opamiętania dla krajów, które opracowują bądź konsultują przepisy i ostatecznie opowiedzą się one po stronie życia, godności osoby ludzkiej, i rozwoju opieki paliatywnej.

[Za: opoka.org.pl, CNE, Die Tagespost, TVPInfo, ADF, HLI, zdj. Unsplash Aleksander Gray]